تاریخ باستان

یکی از مفاهیم برجسته در اندیشه‌های افلاطون، مفهوم عدالت است. عدل در زبان یونانی معنای وسیعی داشت. به نظر افلاطون معنای عدل را زمانی به درستی در می‌یابیم که آن را نه از لحاظ فردی که از دیدگاه اجتماعی و در رابطه با دولت نیز بنگریم.

افلاطون عدل را از دو طریق تعریف نمود، ابتدا با تحلیل سرشت آدمی که به نظر وی از سه قوه عقل، شهوت و غضب فراهم می‌آید و عدل صفتی است که از تعادل میان این سه قوه در سرشت آدمی پدید می‌آید. انسان عادل کسی است که حق هر یک از این سه قوه را ادا کند.

روش دیگر افلاطون در تعریف عدل این است که عدل را به عنوان یکی از فضایل ارجمند نزد یونانیان در نظر می‌گیرد و آن را در کنار فرزانگی، ‌شجاعت و خویشتن داری قرار می‌دهد.

به نظر وی فرزانگی خاص فرمانروایان، شجاعت مختص سپاهیان و خویشتن داری از آن توده مردم است و عدل فضیلتی است که در پرتو آن هر یک از این گروه‌ها به کار مخصوص به خود مشغول باشند، آن را به بهترین نحو انجام دهند و کسی در کار دیگری دخالت نکند.

افلاطون اعتقاد داشت، تنها معیار تعیین کننده جایگاه شهروندان در جامعه استعداد آنهاست. پس آموزش، باید همگانی باشد تا جایگاه عادلانه افراد مشخص شود. آنهایی که آموزش عالی خود را با موفقیت گذرانده‌اند به مقامات مدیریت سیاسی و نظامی گماشته خواهند شد تا دولت از آنها بهره‌مند گردد.

با این توضیحات، می‌توان به جامعه ایده‌آل افلاطون پرداخت، به نظر افلاطون، انسان‌ها به دلیل نیازهای اقتصادی گردهم آمدند و اجتماعات را برپا داشتند و آنچه ضامن بقای جامعه می‌شود عدل است و عدالت هم عبارت است از ایجاد اجتماعی از مردم که در آن هر فردی در مقام خاص خود قرار گیرد که به آن تعلق دارد و همان کاری را انجام دهد که بر حسب گرایش و آموزش برای آن مناسب است.